ما در طول روز تمایل داریم خیلی از کارها را انجام دهیم؛ اما آن ها را به تعویق می اندازیم و کمتر پیش می آید که نگوییم باید این کار را سروسامان بدهم؛ اما باشد برای بعد!!
تعلل کردن عوامل بیرونی ندارد و مشکلات حاصل از آن فقط به خود ما بستگی دارد. تنبلی باعث می شود بترسیم و آن کار را انجام ندهیم. بنابراین، روی هم تلنبار می شود و بزرگ و بزرگ تر می شود. ترس بر ما غلبه می کند و قدرت انجام دادن آن کار را از ما می گیرد و روی اعتماد به نفسمان هم اثر می گذارد و مدام تکرار می کنیم که چرا آن کار را انجام ندادیم؛ به این ترتیب، اعتماد به نفسمان کم می شود.
در این مطلب سعی کردیم عوامل مهم در تنبلی را بشناسیم و راه حل ها و درمان آن را بررسی کنیم.
از عواقب تنبلی، کاهش ارتباطات است. وقتی کاری به فرد تنبل واگذار می‌شود، آن را نیمه تمام رها می‌کند، اعتبار ارتباطی خود را از دست می‌دهد و دچار استرس می‌شود.
برای درمان تنبلی و درک بهتر از آن بهتر است عوامل تنبلی را بشناسیم.
عوامل تنبلی
عوامل گرایشی: مثل تمایل‌نداشتن به قبول زحمت یا ناراحتی، ترس از شکست، ترس از موفقیت، عزت‌نفس کم، افسردگی و خجالت و احساس مقصربودن.
موانع شناختی: مثل کافی‌نبودن اطلاعات، مشخص‌نبودن اولویت‌ها، تردیدداشتن، مطمئن‌نبودن.
شرایط محیطی: مثل سردرگمی، نبود تشکیلات، سروصدا، فشار کاری بیش از حد، فعالیت‌های بیش از حد، نبود ابزار لازم کار، دوستان و اقوامی که به شکلی به انجام کار کمک می‌کنند.
موانع جسمانی: مثل استرس، خستگی و بیماری.
یکی از مهم‌ترین دلایل تنبلی، اولویت‌بندی‌نداشتن در زندگی برای اهدافی که داریم؛ ممکن است این اهداف کوتاه‌مدت یا بلندمدت باشد. اگر افراد برای انجام کارهای خود اولویت‌بندی نداشته باشند، از یک یا چند کار روزانۀ خود عقب می‌افتند. افرادی که اِهمال‌کاری می‌کنند، به دنبال این هستند که امروزشان را غنیمت بشمرند و از آن لذت ببرند.
گاهی افراد به دنبال کمال‌گرایی هستند که این هم یکی از دلایل تنبلی است؛ مثلاً دنبال این هستند که کار را بی‌عیب و نقص انجام دهند. لجبازی یکی دیگر از این عوامل است؛ مثلا فرد به دلیل دلخوری از دیگری، کارش را انجام نمی‌دهد. بعضی از افراد کارها را در ذهنشان آن‌قدر بزرگ می‌کنند که از انجام آن وحشت می‌کنند یا برعکس، آن‌قدر کارشان را کم‌اهمیت و ساده می‌بینند که انجام آن را به تعویق
می‌اندازند. گاهی والدین به فرزندانشان مسئولیت نمی‌دهند و درنتیجه آن‌ها تن‌پرور و تنبل بار می‌آیند و تنبلی هم ممکن است تبدیل به عادت 
شود.
ریشه‌یابی تنبلی
از نظر روانشناسی، تنبلی یعنی به‌عقب‌انداختن کاری که این رفتار ناپسند و ناخوشایند است و پیامدهای خوبی را به دنبال ندارد. تنبلی به هر شکلی که باشد، رفتاری نامطلوب و ناپسند است که کم‌کم به‌صورت عادت درمی‌آید و باید با آن مبارزه کرد؛ چون نتیجۀ تأخیر در کار، برای شخص رنج‌آور است و احساس شرمساری و بیزاری را در پی دارد.
وقتی فرد درحالی‌که توانایی انجام کاری را دارد و آن را انجام نمی‌دهد و تلاش نمی‌کند، تنبل است. این فرد از هر کاری که احتیاج به تلاش و پشتکار داشته باشد، گریزان است. به نظر روان‌شناسان، نمی‌توان همۀ افرادی را که گوشه‌ای نشسته‌اند و کاری انجام نمی‌دهند، تنبل دانست.
مسائلی مثل ترس از شکست نیز ممکن است باعث تنبلی شود. این افراد با عقب‌انداختن کارهایی که آن‌ها را به اهدافشان می‌رساند، جلوی پیشرفت و موفقیت خود را می‌گیرند، دربارۀ خودشان قضاوت درستی ندارند، می‌ترسند و اگر تلاشی هم کنند و نتیجه نگیرند، احساس بی‌کفایتی را به خودشان ثابت می‌کنند و اوضاع را برای خودشان بدتر می‌کنند. درنتیجه، تصمیم می‌گیرند کارشان را انجام ندهند.
واقعا اگر میدانیم رفتاری به ما لطمه می زند.چرا مرتبا آن کار را انجام می دهیم؟
همین تبعات و نتایج بد برای ترک یک عادت و تغییر رفتار کافی نیست؟
همۀ ما دنبال آسایش و رفاه هستیم؛ اما بعضی‌وقت‌ها نمی‌دانیم باید چطور آن را به‌دست‌بیاوریم؛ بنابراین، دست به رفتارهای بیهوده می‌زنیم و دیگران را وادار می‌کنیم که کار ما را انجام دهند. مثلاً می‌خواهیم سر کار برویم و دیرمان شده است و از طرفی، میدانیم که مادر یا همسرمان نگران دیررفتن ما هستند و این نگرانی را تحمل نمی‌کنند، وسایل و شرایط را فراهم می‌کنند و درنهایت می‌گویند تو خیلی تنبل و اِهمال‌کار هستی.
در اعماق وجود بعضی از ما، ترس از دعوا و کشمکش با دیگران وجود دارد و نگران هستیم که بیان ناراحتی و رنج‌هایمان باعث ناراحتی و جدایی شود؛ بنابراین، احساس نارضایتی خود را غیرمستقیم و از طریق تنبلی طوری نشان می‌دهیم که طرف مقابلمان را برنجانیم. گاهی افسرگی نیز باعث تنبلی افراد می‌شود. علائمی نظیر نداشتن انگیزه ، خستگی و لذت‌نبردن از چیزهایی که قبلاً فرد از آن لذت می‌برده است، باعث تنبلی می‌شود.
در ادامه راه های درمان تنبلی را خواهیم گفت.
راهکارهای مقابله با تنبلی
1. یک روز تصمیم بگیرید که فقط به زمان حال فکر کنید. سعی کنید پنج دقیقه را صرف انجام کاری کنید که می‌خواهید انجام دهید و از به‌تعویق‌انداختن آن اجتناب کنید.
2. شروع به انجام کاری کنید که تا کنون به تعویق انداخته‌اید؛ مثل خواندن کتاب دلخواهتان.
3. وقت معینی را مشخص کنید و آن را منحصراً به انجام کاری اختصاص دهید که تا کنون به تعویق انداخته‌اید. بعد متوجه می‌شوید که همین 15 دقیقه کوشش، تنبلی شما را ازبین‌می‌برد. همچنین، برای انجام کارهای مهمتان، زمانی را در نظر بگیرید و با تمام وجود به آن متعهد باشید.
4. خودتان را مهم‌تر از آن بدانید که با اضطراب دربارۀ کارهایی که باید انجام دهید زندگی کنید. اضطراب ناشی از عقب‌انداختن کارها ناراحتتان می‌کند؛ پس اگر خودتان را دوست دارید، خودآزاری نکنید!
5. زمان حال را به‌دقت بررسی کنید و ببینید همین الان از انجام چه کاری طفره می‌روید، حالا با به‌تأخیرانداختن مقابله کنید.
6. تصمیم بگیرید و عمل کنید؛ مثل رژیم غذایی، ورزش و...
7. از به‌عهده‌گرفتن کاری که از آن پرهیز دارید، نترسید و شجاع باشید. عمل شجاعانه همۀ ترس‌هایتان را ازبین‌می‌برد.
8. اگر دلتان می‌خواهد دنیا تغییرکند، شکایت نکنید؛ فقط فردی عمل‌گرا باشید، نه آرزوکننده. با رعایت این نکات و نکته‌های دیگر میتوانید زندگی را با موفقیت پیش ببرید.
9. یک راهنما پیدا کنید و از او بخواهید کارهایتان را به شما یادآوری کند و پیگیری کند تا حتماً آن‌ها را انجام دهید.
10. فکرکردن به لذت‌های آینده نیز راهگشاست؛ مثلاً من این کار را انجام می‌دهم تا پولدار شوم یا اگر این کار را انجام ندهم، چه سختی‌های برایم پیش می‌آید. هرگاه ذهن شما تمایل به تسلیم در برابر لذت‌های آنی و زودگذر دارد و می‌خواهد شما را از فعالیت بازدارد، لذت‌های عمیق حاصل از پایان‌یافتن کار را در ذهنتان برجسته کنید و با جزئیات کامل آن را تصویرسازی نمایید.
11. برای کاری که می‌خواهید انجام دهید، با آدم‌های موفق صحبت کنید و از آن‌ها الگو بگیرید و ببینید چقدر توانایی و انگیزه دارند و کارشان را پیگیری کرده‌اند.
و در آخر می‌توان گفت پیش‌بینی‌های منفی نکنید. برنامۀ روزانه‌تان را خیلی شلوغ نکنید و فهرست کارهایی را که باید انجام دهید، هر روز بنویسید.
- ۹۸/۰۹/۱۰